Με την αριστερά στο τιμόνι και την πολιτική στο «μεσιανό κατάρτι»

Του Θανάση Τσιριγώτη

Ο προβληματισμός πάνω στο επίμαχο θέμα του λεγόμενου εποικοδομήματος σε κάθε κοινωνία δεν είναι ούτε καινούργιος ούτε εύκολος.

Το εποικοδόμημα, δηλαδή ο πολιτισμός, τα ήθη, τα έθιμα, ο τρόπος της έκφρασης, οι συνήθειες των ανθρώπων, τα γούστα και τα πιστεύω τους, γεννιέται από τον υλικό τρόπο ζωής και αντανακλά σε τελική ανάλυση αυτή την...
πραγματικότητα. Δεν την αντανακλά όμως αυτόματα, μονοδιάστατα και μονοσήμαντα, αλλά δυναμικά. Σαν να λέμε πως έχουμε ένα πολυεπίπεδο, πολυπρισματικό καθρέφτη που απεικονίζει το περιβάλλον. Πολλές φορές οι άνθρωποι, ακόμα και ολόκληρες τάξεις, κουβαλούν για καιρό στο μυαλό τους τις επιβιώσεις του πρόσφατου ή παλιότερου παρελθόντος. Για παράδειγμα το ρεμπέτικο τραγούδι δεν σημαίνει τίποτα σήμερα σ’ ό,τι αφορά τις συνήθειες των ανθρώπων. Αλλά ενυπάρχει στη μνήμη μας και τραγουδιέται αντέχοντας στο χρόνο. Το έθιμο της προίκας δεν αντιστοιχίζεται με την υλική βάση της αστικής κοινωνίας μας -από μόνη της σημαίνει την υποδεέστερη θέση της γυναίκας- ωστόσο το κουβαλάμε, όπως η χελώνα το καβούκι της, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Μία επιστημονική παρέκκλιση θα παραγνώριζε το ρόλο του εποικοδομήματος δίνοντάς του τριτεύουσα και ασήμαντη αξία. Λάθος. Αυτό που θα λέγαμε με δυο λόγια «πολιτισμός» (εξαιρούμε τη γλώσσα) διατρέχει όλη την ιστορική κίνηση, την ταξική πάλη και επενεργεί λειτουργικά στις παραγωγικές σχέσεις και τις παραγωγικές δυνάμεις, δηλαδή στην οικονομική βάση.

Αυτές τις μέρες του Πάσχα ένα σωρό συνήθειες χριστιανικού χαρακτήρα (αφήνουμε κατά μέρος την εξήγηση και την προέλευσή του) υπάρχουν σε κάθε σπίτι, γειτονιά, συντροφιά, πράγμα που δείχνει του λόγου το αληθές.
Μία άλλη παρέκκλιση υπερτονίζει το ρόλο του εποικοδομήματος, μηδενίζει την υλική βάση κάθε κοινωνίας ξεπέφτοντας στον ιδεαλισμό και την απογείωση.
Μία λαϊκή όσο και εσφαλμένη προσέγγιση του θέματος λέει «όλα είναι στο κεφάλι μας». Με δυο λόγια πως οι ιδέες είναι ισχυρότερες από την πραγματικότητα και την υλικότητα. Αν είναι έτσι -που δεν είναι- τότε αρκεί να φανταστείς κάτι και να πραγματοποιηθεί ή για να το πούμε με μία γνωστή ανοησία «αν θέλεις κάτι πολύ, θα συνωμοτήσει το σύμπαν για να γίνει».
Αν δεν γίνει τότε σημαίνει ότι δεν το ήθελες πολύ.
Ποιος το κρίνει, ποιο είναι το «θερμόμετρο» της θέλησης;
Φαύλος κύκλος και ατελείωτη βουλησιαρχία (βολονταρισμός) που οδηγεί κατευθείαν στη μεταφυσική.
Μέρες που έρχονται και που θα τιμήσουμε τα 50 χρόνια από την Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα (1966) θα χρειαστεί να μιλήσουμε ξανά και ξανά για το ρόλο του εποικοδομήματος στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό.
Είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι το παλιό δεν πεθαίνει με διοικητικές αποφάσεις και συνήθειες των ανθρώπων δεν ξεριζώνονται εύκολα.
Αυτό δείχνει η ιστορική πείρα και η κομμουνιστική προσέγγιση στα πράγματα που ζήσαμε, που αναλύσαμε, που συνέβησαν.
Θα χρειαστούν λοιπόν πολλές πολιτιστικές επαναστάσεις, πολλά κινήματα διόρθωσης, πολλές προσπάθειες των ανθρώπων με την αριστερά στο τιμόνι και την πολιτική στο «μεσιανό κατάρτι» για να περάσουμε από τον παλιό κόσμο στον καινούργιο.
Το χτες θα ΄ρχεται άλλοτε μεταμφιεσμένο κι άλλοτε θρασύτατο με την πανοπλία της σιγουριάς και τα όπλα της εκμετάλλευσης για να πολεμήσει το νέο. Το εποικοδόμημα είναι ένα «γήπεδό» του.
Αλλά δεν πρέπει να παίξει χωρίς αντίπαλο. Όσα περισσότερα ξέρουμε, τόσο καλύτερα